Łukasz Wojtasik
Od ponad 20 lat zajmuje się bezpieczeństwem dzieci online. Autor pierwszej polskiej kampanii na rzecz bezpieczeństwa dzieci w internecie „Nigdy nie wiadomo, kto jest po drugiej stronie” (2004) oraz wielu innych projektów edukacyjnych, m.in.: „Dziecko w Sieci”, „Stop Cyberprzemocy”, „Domowe Zasady Ekranowe”. Pomysłodawca projektu Sieciaki.pl. Autor książek dziecięcych. Zawodowo związany z Fundacją Dajemy Dzieciom Siłę. Prowadzi wykłady, warsztaty, lekcje z zakresu bezpiecznego i pozytywnego korzystania przez dzieci i młodzież z sieci.
Grooming to inaczej uwodzenie dziecka online w celu pozyskania od niego materiałów o charakterze pornograficznym bądź doprowadzenia do spotkania z intencją wykorzystania seksualnego. Jest to zazwyczaj proces poprzedzony wyszukaniem ofiary w sieci, a następnie odwołujący się do manipulacji. Towarzyszą temu oszustwa odnośnie do wieku i intencji sprawcy. Na jakimś etapie zazwyczaj pojawia się oczekiwanie przesłania intymnych zdjęć czy filmów.
Czy działalność dzieci w internecie jest obarczona ryzykiem niebezpieczeństwa?
Dzieci korzystające z internetu narażone są na wiele potencjalnych zagrożeń. Szczególnie że z sieci korzystają coraz młodsze dzieci i spędzają w niej coraz więcej czasu. Do tego często nie są do tego zupełnie przygotowane. Większość rodziców nie stosuje programów i aplikacji kontroli rodzicielskiej, a nawet nie rozmawia z dziećmi o zasadach bezpieczeństwa online. W praktyce już najmłodsze dzieci mają dostęp do pełnych zasobów sieci. Zdecydowanie zbyt wcześnie dzieci zaczynają też swoją przygodę z serwisami społecznościowymi – są one dozwolone od 13. roku życia, a cieszą się wielką popularnością już wśród uczniów początkowych klas szkoły podstawowej.
Jakie zagrożenia czyhają na dzieci i młodzież w sieci? Czy postępująca technologia niesie za sobą nowe zagrożenia? Jeśli tak, to jakie?
Poważnym zagrożeniem są szkodliwe treści, czyli takie, które mogą powodować u dziecka negatywne emocje, zaburzać jego prawidłowy rozwój czy modelować szkodliwe i niebezpieczne zachowania. Od lat zalicza się do nich wszechobecną w sieci pornografię i przemoc. W ostatnim czasie to również patologiczne zachowania popularnych youtuberów i innych nadawców, obserwowanych i niejednokrotnie naśladowanych przez młodych odbiorców. Poważnym zagrożeniem, które nasiliło się w czasie pandemii, jest też nadużywanie internetu. Długie godziny spędzane przed ekranem potrafią mieć negatywny wpływ nie tylko na zdrowie młodych, ale też na relacje rodzinne i rówieśnicze, wyniki w nauce, zainteresowania. Kolejne zagrożenie to tzw. cyberprzemoc – wyzwiska, groźby, ośmieszanie oraz wykluczanie. Takie sytuacje potrafią być dla młodych ludzi bardzo trudnym doświadczeniem. Do tego wiele zagrożeń związanych z kontaktami z nieznajomymi osobami, wśród nich grooming.
Jaka jest skala patologicznych doświadczeń dzieci w internecie?
Praktycznie większość dzieci doświadcza zagrożeń online. Badania wskazują m.in., że 43 proc. dzieci w wieku szkolnym ma kontakt z pornografią, 37 proc. ogląda patonadawców, kilkanaście procent jest zagrożonych nadużywaniem sieci, co czwarte dziecko doświadcza w sieci rówieśniczej przemocy. Policja coraz częściej odnotowuje też przypadki uwodzenia dzieci online.
Realizują państwo wiele programów edukacyjnych związanych z działalnością dzieci w sieci. Proszę powiedzieć, jaki jest zakres działań tych projektów?
Prowadzimy już od blisko 20 lat kampanie społeczne i programy edukacyjne, które mają na celu uświadomienie dzieciom, młodzieży, rodzicom i opinii publicznej coraz to nowych zagrożeń online oraz promocję konstruktywnych i bezpiecznych zastosowań internetu. Dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym prowadzimy projekt Sieciaki.pl, dla młodzieży organizujemy Digital Youth Forum. Co roku zapraszamy szkoły do udziału w Dniu Bezpiecznego Internetu. Szkolimy też nauczycieli i innych profesjonalistów w zakresie zapobiegania, rozpoznawania i reagowania na zagrożenia dzieci online. Prowadzimy całodobowy telefon zaufania dla dzieci i młodzieży 116 111. Rodziny, w których dzieci mierzą się z zagrożeniami w sieci, znajdują pomoc w naszej poradni Dziecko w Sieci.
Jakie symptomy mogą wskazywać na doświadczanie przemocy naszych dzieci w internecie?
Kluczem do zauważania na czas problemów dziecka jest uważne rodzicielstwo. Musimy być w realnym kontakcie z dzieckiem, również wokół jego funkcjonowania w sieci. Powinniśmy też wyraźnie dawać mu do zrozumienia, że w sytuacji zagrożenia zawsze znajdzie u nas bezwarunkowe wsparcie. Wtedy z większym prawdopodobieństwem samo nas poinformuje o swoich problemach w sieci albo chociaż łatwiej będzie nam zauważyć symptomy problemów związanych z siecią, jak niepokojące zmiany w zachowaniu, wycofanie, pogarszający się nastrój, strach, niepokój związany z siecią, wydłużający się czas korzystania z internetu, tajemnice i agresja związane z aktywnościami dziecka online. Kluczowe, żebyśmy zawsze w takich sytuacjach reagowali, bo – jak pokazują nasze doświadczenia – dzieciom zazwyczaj trudno jest szukać pomocy i zostają same z doświadczeniami przemocy.