Bartosz Krakowiak

Polski i europejski rzecznik patentowy, pełnomocnik przed EUIPO i Jednolitym Sądem Patentowym (UPC), członek Zarządu POLSERVICE Kancelaria Rzeczników Patentowych Sp. z o.o. w Warszawie, specjalizuje się m.in. w sprawach związanych z uzyskiwaniem, utrzymywaniem, licencjonowaniem oraz ochroną praw do znaków towarowych i wzorów przemysłowych oraz przeciwdziałaniem nieuczciwej konkurencji, jak również w sprawach spornych dotyczących innych praw własności intelektualnej

Marta Kawczyńska

Polski i europejski rzecznik patentowy, pełnomocnik przed EUIPO i Jednolitym Sądem Patentowym (UPC), przewodnicząca Rady Nadzorczej POLSERVICE Kancelaria Rzeczników Patentowych Sp. z o.o. w Warszawie, specjalizuje się w kompleksowej obsłudze spraw związanych z uzyskiwaniem, utrzymywaniem i egzekwowaniem ochrony praw własności przemysłowej, zwłaszcza wynalazków z dziedziny biotechnologii, genetyki, farmacji i biomedycyny, jak również z uzyskiwaniem dodatkowych praw ochronnych (SPC) dla produktów leczniczych i środków ochrony roślin

Polscy przedsiębiorcy coraz częściej korzystają z pomocy rzeczników patentowych, którzy doradzają im, jak chronić innowacyjne rozwiązania przed naruszeniami.

Dlaczego ochrona własności przemysłowej jest ważna dla przedsiębiorców i innowatorów oraz co grozi przedsiębiorstwom, które nie zadbają o swoją własność intelektualną?

Dzięki właściwie chronionej własności przemysłowej i intelektualnej zyskuje się swoistą wyłączność prawną, co w efekcie pozwala osiągnąć lepszą niż konkurenci pozycję na rynku. Ponadto uzyskanie właściwej ochrony przedmiotów własności przemysłowej lub intelektualnej istotnie ułatwia dalszą ich komercjalizację. Co ważne, przedsiębiorcy i innowatorzy coraz częściej interesują się aspektami ochrony własności przemysłowej i intelektualnej nie tylko po to, by chronić swoje prawa, np. poprzez zakazywanie innym stosowania swojego wynalazku, ale również, dlatego, by uniknąć sporów prawnych wynikających z naruszenia praw wyłącznych konkurentów.

Jakie są podstawowe różnice, jeśli chodzi o ochronę, pomiędzy wynalazkami, wzorami użytkowymi, wzorami przemysłowymi oraz znakami towarowymi? Jak wybrać odpowiednią?

Najszerszą ochroną mogą być objęte wynalazki, czyli nowe i nieoczywiste rozwiązania o charakterze technicznym, nadające się do przemysłowego stosowania w dowolnej dziedzinie techniki. To na nie udzielany jest patent, dzięki któremu ochrona wynalazku trwa 20 lat od daty zgłoszenia. Z kolei innym przedmiotem własności przemysłowej jest wzór użytkowy, który bywa nazywany „małym wynalazkiem” i chroni on przedmioty o charakterze fizycznym o trwałej postaci, cechujące się użytecznością. Są to np. nowe urządzenia, mające funkcjonalność lepszą od innych, dostępnych na rynku. Ochrona tych rozwiązań za pomocą praw ochronnych jest krótsza (trwa tylko 10 lat), ale uzyskanie jej jest szybsze niż np. patentów na wynalazki. Ponadto wyróżniamy wzory przemysłowe, za pomocą których chronimy nową, wcześniej nieznaną postać produktu (design), czyli wygląd zewnętrzny (może to być np. kształt, linie, kontury, ornament, kolorystyka). Ochrona tego typu trwa 25 lat i podzielona jest na 5-letnie, osobno opłacane okresy. Wreszcie ochroną można objąć znaki towarowe, czyli oznaczenia produktów lub usług, które pozwalają odróżnić towary i usługi jednych przedsiębiorców od drugich. Należą do nich m.in. nazwy i oznaczenia słowno-graficzne, graficzne, przestrzenne, dźwiękowe i multimedialne, a ich ochrona trwa 10 lat od momentu zgłoszenia i może być przedłużana na kolejne okresy 10-letnie. Co ważne, konkretne rozwiązanie np. urządzenie elektroniczne czy postać leku, może być chronione jednocześnie kilkoma kategoriami praw własności przemysłowej, dlatego warto skorzystać z pomocy rzeczników patentowych, którzy dobiorą odpowiednią ochronę dla określonych aspektów danego produktu czy technologii.

Jakie są najnowsze trendy i wyzwania w dziedzinie ochrony własności przemysłowej w erze cyfrowej?

Dominujące wyzwania i trendy dotyczą tzw. sztucznej inteligencji (AI). Należy zauważyć, że obecnie, jeśli chodzi o ochronę wynalazków, np. w farmacji czy diagnostyce medycznej, coraz częściej spotykamy się z wynalazkami, które są co najmniej wspomagane przez narzędzia AI, co z kolei przekłada się na większą skuteczność terapii czy dokładności diagnostyki. I tutaj ciekawym aspektem jest to, czy AI może mieć prawo do wynalazku. Czy może być kreatywna sama z siebie i czy mogłaby być określona jako twórca? Dyskusja na poziomie światowym jest wciąż otwarta, aczkolwiek Europejski Urząd Patentowy określił swoje stanowisko, stwierdzając, że AI to jedynie narzędzie, więc nie można jej uznać za twórcę, którym może być tylko człowiek. Ponadto debatuje się też nad tym, czy w związku z licznymi naruszeniami praw własności intelektualnej w świecie wirtualnym, należy redefiniować niektóre z pojęć prawnych, które obecnie zaczynają odstawać od realiów świata cyfrowego. Z kolei pozytywnym trendem, który można zauważyć wśród przedsiębiorców i innowatorów, jest opracowywanie przez nich i ich doradców prawnych planów biznesowych i strategii uwzględniających ochronę własności intelektualnej w odpowiednim kraju czy regionie jeszcze przed planowaną ekspansją na te rynki.

Czy w ostatnim czasie doszło do istotnych zmian w prawie dotyczącym ochrony własności przemysłowej lub są one planowane?

Prawo własności przemysłowej jest dziedziną prawa, w której cały czas coś się dzieje, czy to na szczeblu krajowym, unijnym, czy międzynarodowym. I tak np. w 2022 r. w Polsce powstał projekt nowej ustawy – prawo własności przemysłowej, którego główny cel to uproszczenie przepisów ustawy, funkcjonującej od 2000 r. Jest on nadal procedowany i jego dalsze losy nie są znane. Istotną zmianą, która dokonała się poza naszym krajem, ale ma i będzie miała wpływ na to, co w Polsce dzieje się w tym zakresie, jest wejście w życie systemu patentu jednolitego i Jednolitego Sądu Patentowego (UPC). Polska nie jest stroną porozumienia, niemniej jednak polscy przedsiębiorcy mogą starać się o uzyskanie patentu europejskiego o jednolitym skutku, a także występować jako strony w postępowaniach przed UPC, w szczególności w sytuacjach, w których mogliby być tam pozwani w związku z działalnością na innych rynkach europejskich. Nie sposób też pominąć całego szeregu zmian prawnych procedowanych na poziomie UE – w zakresie wzorów przemysłowych, oznaczeń geograficznych i wreszcie patentów (tzw. pakiet patentowy i pakiet farmaceutyczny).