Aleksandra Jabłońska
Radca prawny, Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej
Od 1 lipca 2020 r. weszła w życie nowelizacja k.p.c. wprowadzająca odrębne postępowanie w sprawach własności intelektualnej.
Ustawa o tzw. sądach własności intelektualnej wprowadziła do polskiego wymiaru sprawiedliwości wyspecjalizowane sądy w zakresie własności intelektualnej oraz odrębne postępowanie w tym zakresie. Skupienie spraw w kilku sądach pozwoli na specjalizację sędziów, wypracowanie jednolitego orzecznictwa, wpłynie korzystnie na pewność prawa, a także przyspieszy procedowanie.
Sprawami własności intelektualnej są sprawy o ochronę praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej, innych praw na dobrach niematerialnych oraz o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji. Do spraw własności intelektualnej zakwalifikowano również sprawy o ochronę dóbr osobistych w zakresie, w jakim dotyczą one komercyjnego wykorzystania dobra osobistego np. w celu indywidualizacji przedsiębiorcy, a także działalności naukowej lub wynalazczej. Sprawy te należą do właściwości sądów okręgowych, przy czym ich rozpatrywanie powierzono 5 sądom okręgowym (Gdańsk, Katowice, Lublin, Poznań i Warszawa) oraz 2 sądom apelacyjnym (Warszawa i Poznań). Powołano także „sąd techniczny” tj. Sąd Okręgowy w Warszawie, który jest wyłącznie właściwy w sprawach własności intelektualnej dotyczących programów komputerowych, wynalazków, wzorów użytkowych, topografii układów scalonych, odmian roślin oraz tajemnic przedsiębiorstwa o charakterze technicznym.
Pozytywnie należy ocenić przepisy dotyczące postępowania w sprawach własności intelektualnej, które przewiduje szereg szczególnych instytucji tj. zabezpieczenie środka dowodowego, wyjawienie lub wydanie środka dowodowego oraz tzw. roszczenie informacyjne, których dotychczasową regulację oceniano negatywnie. Przyjęte rozwiązania w jednolity i bardziej adekwatny niż dotąd sposób regulują rozwiązania umożliwiające uprawnionemu z praw własności intelektualnej uzyskanie informacji o faktach dotyczących naruszeń i przygotowanie podstawy faktycznej powództwa, a których źródłem jest dyrektywa 2004/48/WE w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej.
Korzystnym jest także wprowadzenie dwóch powództw szczególnych. Dopuszczono wytoczenie powództwa wzajemnego w sprawach o naruszenie prawa do znaku towarowego lub wzoru przemysłowego, jeżeli obejmuje ono żądanie unieważnienia lub stwierdzenia wygaśnięcia prawa wyłącznego. Jak dotąd sąd cywilny mógł orzec jedynie o unieważnieniu lub stwierdzeniu wygaśnięcia unijnego znaku towarowego lub wzoru, w pozostałym zakresie wyłącznie właściwy był Urząd Patentowy. Wprowadzone rozwiązanie będzie użyteczne dla przedsiębiorców, gdyż może przyspieszyć postępowanie w danej sprawie, jednakże nadal będzie możliwość wybrania procedowania przed Urzędem.
Drugim szczególnym powództwem jest powództwo o ustalenie, że podjęte lub zamierzone czynności nie stanowią naruszenia patentu, dodatkowego prawa ochronnego, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji. Rozwiązanie to uzupełnia dotychczasową regulację art. 189 k.p.c., w tym określa, kiedy istnieje interes prawny w wytoczeniu powództwa. Wyrok będzie rozstrzygał w jakim zakresie oznaczone czynności powoda nie naruszają praw wyłącznych pozwanego. Pozwoli to zapobiec ponoszeniu kosztów poprzedzających proces inwestycyjny, które mogą okazać się bezużyteczne, z uwagi na naruszenie cudzego patentu, czy innego prawa wyłącznego.
Aprobująco należy również ocenić wprowadzenie jako zasady obowiązkowego zastępstwa przez zawodowego pełnomocnika. Jest to uzasadnione zarówno złożonością spraw z tego zakresu, jak i potrzebą szybkości postępowania.