Sylwia Capiga-Wilewska
Starszy Specjalista w Departamencie Informacji o Ochronie Własności Przemysłowej, Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej
Dynamiczny rozwój wzornictwa przemysłowego staje się wyzwaniem dla współczesnych projektantów, którzy muszą pogodzić swobodę twórczą z użytkową funkcją wzoru, uwzględnić potrzebę klientów oraz strategię rynkową producentów. Niebagatelną rolą twórców jest także kształtowanie gustów klientów i kreowanie nowych trendów.
W ostatnim okresie obserwujemy odtwórczy charakter wzornictwa, polegający na przetwarzaniu popularnych wzorców. Autorzy nierzadko czerpią z dzieł innych artystów, co może powodować wiele trudności. Dlatego projektanci są zobligowani do stałego poszukiwania nowych, oryginalnych postaci wytworu o zasięgu światowym, który będzie miał zastosowanie praktyczne, spełniając wymogi ergonomii i wysokich walorów estetycznych.
Cechy podkreślające unikatowość produktu lub wytworu stanowią dobro intelektualne, które można zabezpieczyć w oparciu o prawo własności przemysłowej. Jest to szczególnie istotne w dobie internetu, który ułatwia dostęp do szeroko pojętego wzornictwa. Ta sytuacja generuje nieuczciwe praktyki związane z naśladownictwem albo kopiowaniem.
Ochrona prawna zwiększa przewagę rynkową, zabezpiecza przed nieuczciwym postępowaniem konkurencji oraz innymi negatywnymi działaniami związanymi z cyrkulacją wzorów w obrocie gospodarczym. Monopol wynikający z formalnej ochrony prawnej daje przywilej zakazu na wielu polach eksploatacji, m.in. w eksporcie, wprowadzaniu do sprzedaży lub używaniu produktu, w którym chroniony wzór jest zawarty bądź zastosowany.
Kolejną korzyścią jest fakt, że zarejestrowany wzór jest składnikiem majątkowym firmy i podlega obrotowi prawnemu. Uprawniony ma możliwość generowania zysków choćby z udzielanych licencji. Brak ochrony natomiast oznacza trudniejsze i bardziej kosztowne działania prawne wobec naruszycieli.
Rozważając zgłoszenie wzoru, należy mieć na uwadze, że przesłanką rejestracyjną wzoru jest nowość i indywidualny charakter, dlatego rozsądnie jest podjąć decyzję o wszczęciu procedury rejestracyjnej przed opublikowaniem lub wprowadzeniem wzoru do obrotu. Planując strategię biznesową, należy uwzględnić także zasięg terytorialny ochrony.